Reportret

Galerij van gereconstrueerde portretten


Gemaakt: 2005
Gepubliceerd: 2005
Gewijzigd: 2008
Gewijzigd: 2012


Het gereconstrueerde portret van Christoffel Columbus

Christoffel Columbus

Steeds zoekend naar persoonlijk voordeel en een betere maatschappelijke positie was Christoffel Columbus (*1451–†1506 gt, geboren als ‘Cristoforo Colombo’, van nederige, Genuese afkomst) al naar alle uithoeken van de hem bekende wereld gezeild. Hij was naar Griekenland, Engeland, de kusten van West-Africa, en wellicht zelfs IJsland gereisd — eerst in dienst van handelshuizen in Genua, later van Portugese zakenlieden (die hem kenden als ‘Cristóvão Colombo’). Hoewel het algemeen bekend was dat Zuid- en Oost-Azië — de ultieme doelen van de meeste Europese kooplieden vanwege specerijen en zijde — konden worden bereikt door simpelweg naar het westen te zeilen, was hij de eerste om een verondersteld winstgevende poging serieus voor te bereiden. Zich baserend op enkele opzettelijke misrekeningen wist hij de koning en koningin van Aragón en Kastilië (oftewel Spanje, waar men hem kende als ‘Cristóbal Colón’) ervan te overtuigen zijn onderneming te steunen. Christoffel Columbus trof een regeling die bij een echte ondernemer past. Hij zou het koningspaar een kortere weg naar Azië via het westen leveren plus het bezit van alle in die richting aan te treffen onbekende gebieden. Als tegenprestatie eiste hij een adelijke titel en financiële zekerheid voor het leven — een percentage van alle winsten die uit zijn ontdekkingen zouden voortkomen. In 1492 gt hesen Christoffel Columbus en zijn bemanning de zeilen op drie karvelen en trotseerden zij de schijnbaar eindeloze Atlantische Oceaan op zoek naar Japan en China, met weinig anders dan kompas, kwadrant (of soortgelijke instrumenten), en intuïtie om te navigeren. Bij toeval stootten zij op de Caribische eilanden en een heel ‘nieuw’ continent dat pas veel later bekend zou worden als ‘Amerika’ (van Amerigo Vespucci, een andere Italiaanse zeevaarder). Zijn werkelijke plaats op de aardbol niet beseffend noemde Christoffel Columbus de inwoners ‘indianen’ — een benaming die nog vele eeuwen gangbaar zou blijven. Hij keerde terug naar Europa met voorbeelden van tropische vruchten, enkele ontvoerde plaatselijke bewoners, en een wonderlijk, gevierd verhaal in zijn scheepsjournaal. Zoals beloofd werd hij in de adelstand verheven en verwierf hij een vast inkomen. Hij ging nog vele malen terug naar Amerika, maar z'n geluk was niet blijvend. In tegenspraak met zijn voorgewende doel het christendom te brengen maakte Christoffel Columbus op wrede wijze vele inheemse Amerikanen tot slaven en buitte hij hen uit op een wanhopige zoektocht naar goud. Conflicten met Spaanse immigranten en het nieuwe plaatselijke bestuur maakten een einde aan zijn roem en geluk. Christoffel Columbus stierf als een teleurgesteld man: uit de gratie gevallen, zonder de verwachte schatten te hebben gevonden, en zonder ooit Azië te hebben bereikt.

Hoe moeten we ons het uiterlijk van Christoffel Columbus voorstellen? Zoals Lester duidelijk maakt, is geen van de vele bestaande portretten ook maar enigzins waarheidsgetrouw. We moeten ons daarom wenden tot andere bronnen. Christoffel Columbus' tweede zoon Fernando Colón, die hem op veel reizen vergezelde, beschrijft hem als een grote man van normale bouw (niet dun of dik), met een lang gezicht, hoge jukbeenderen, een haviksneus, lichte ogen, wit haar, en een rossige huid. Andere getuigenissen onderschrijven deze beschrijving min of meer. Van de garderobe van Christoffel Columbus is niets bekend, behalve dat hij zich als een monnik kleedde tijdens het laatste deel van zijn leven. Daarvóór droeg hij waarschijnlijk kleren die gebruikelijk waren voor kapitaalkrachtige kooplieden en edelen langs de noordelijke Middellandse Zee. Deze kleding kan worden bestudeerd op vele noorditaliaanse fresco's uit de vroege renaissance: een zachte hoed of muts (zonder rand of met de rand omgeslagen), een wambuis (genaamd farsetto, een gewatteerde onderjas met gepofte mouwen bij de schouders) met een hemd en onderbroek eronder, een geplooide overjas (namelijk een cioppa met mouwen, of een giornea zonder mouwen en open opzij), een gordel, strakke kousen (calzebraghe) die aan de wambuis werden gestrikt, en zachte schoenen. Dikwijls hadden de kousen elk een andere kleur. Oudere mannen droegen langere overjassen, terwijl jonge mannen soms aan zeer korte de voorkeur gaven. Als aanvulling kon men een mantel over dit alles heen draperen. De mannen lieten hun haar van voren veelal kort knippen en van achteren langer, met de oren bedekt. Baarden of snorren waren niet in de mode.

Welke stijl was algemeen gangbaar in de tijd van Christoffel Columbus? De kunst zat in een veranderingsproces in Christoffel Columbus' tijd — een tijdperk dat nu ‘vroege renaissance’ wordt genoemd. Kunstenaars gingen steeds meer naar de natuur kijken om hun ontwerpen te maken, in plaats van de oude voorbeeldboeken te raadplegen. Ze begonnen plooien in kleding, de menselijke houding, en de perspectief te bestuderen. Portretten waren zeer in trek (in feite een opleving na vele eeuwen van bijna volledige afwezigheid) en de gelaatstrekken werden met groot vakmanschap en zeer gedetailleerd weergegeven. Papier kwam beschikbaar voor het maken van tekeningen en, omdat het veel goedkoper was dan perkament, werd schetsen een normaal gebruik. En, ten slotte, werd de aloude angst voor lege ruimte in een ontwerp (horror vacui) geleidelijk verlaten. De specifieke stijlkenmerken van kunstwerken werden vooral afhankelijk van het talent van de betreffende kunstenaar en de materialen die werden gebruikt — marmer, brons, olieverf op doek, tempera op hout, waterverf op pleister, inkt op papier. Alles was mogelijk: alle soorten van realisme, alle soorten van kleurgebruik.

Er deed zich nog een andere ontwikkeling voor. Het drukkersambacht begon juist te bloeien, dus raakten houtsneden langzamerhand wijdverbreid. De kwaliteit van deze vroege gedrukte illustraties was niets vergeleken bij de handgemaakte afbeeldingen en was eigenlijk niet erg geschikt voor het maken van portretten. Maar omdat de ontdekkingen van Christoffel Columbus juist via de drukpers het grote publiek bereikten, lijkt het passend dat zijn portret zou hebben bestaan uit een met waterverf handmatig ingekleurde, gedrukte houtsnede op papier. Houtsneden in dit tijdperk waren grof gesneden afbeeldingen van zwarte lijnen op een lichte achtergrond, met simpele arceringen. Als luxe uitvoering werden ze soms met de hand ingekleurd. Doordat dit in oplage gebeurde, werd de kleur snel opgebracht, met een beperkt kleurenpalet, en vrijwel nooit met een vaste hand.

De volgende details zijn in het gereconstrueerde portret opgenomen. Christoffel Columbus poseert met een kwadrant, dat hij meerdere keren trots vermeldt in zijn scheepsjournaal (hoewel hij in de bediening ervan niet erg goed was). Zijn kleding is gelijk aan de kleding die te zien is op de fresco's uit de vroege renaissance. Zijn gezicht, haar, en lichaamsbouw werden getekend in overeenstemming met de beschrijving die Fernando Colón geeft. De achtergrond is leeg gelaten, zoals wel gebruikelijk was voor simpele houtsneden.


Heeft u een voorstel of opmerking naar aanleiding van deze reconstructie? Elk commentaar is zeer welkom.


Bronnen

  • Scheepsjournaal van de 1e reis van Christoffel Columbus naar Amerika (1492–1493 gt), samenvatting door Bartolomé de las Casas, España: Madrid: Biblioteca Nacional de España, Ms. 10255 fol. 1r–123v (1513–1527 gt). Het originele handschrift van het scheepsjournaal en een bekende kopie zijn verloren gegaan tijdens de vroege 16e eeuw gt. De tekst is alleen bewaard gebeleven als deze samenvatting door Bartolomé de las Casas, wiens vader met Christoffel Columbus had gereisd. De las Casas maakte de samenvatting (de meest spannende delen woordelijk citerend) voor eigen gebruik, bij de voorbereiding van zijn latere boek Historia de las Indias.
  • Paul Martin Lester, ‘Looks Are Deceiving. The Portraits of Christopher Columbus’, Visual Anthropology 5 (1993 gt) p. 211–227. Lester analyseert enkele van de afbeeldingen die hebben bijgedragen aan vele misvattingen omtrent het uiterlijk van ‘De Admiraal’.
  • Fernando Colón, Historie del S. D. Fernando Colombo. Nelle quali s'ha particolare, & vera relatione della vita, & de'fatti dell'Ammiraglio D. Christoforo Colombo, suo padre (Venezia 1571 gt). Het originele handschrift, dat in het Spaans werd geschreven vóór 1539 gt, is inmiddels verloren gegaan. Deze Italiaanse, gedrukte vertaling is de oudste van de bewaard gebleven uitgaven. Fernando Colón vertelt ons letterlijk (in hoofdstuk 3): “L'Ammiraglio fu uomo di ben formata e più che mediocre statura, di volto lungo e di guance un poco alte, senza che declinasse a grasso o macilento. Aveva il naso aquilino, e gli occhi bianchi, ed era bianco e acceso di vivo colore. Nella sua gioventù ebbe i capelli biondi, benché giunto che fu ai trent'anni, tutti gli divennero bianchi.
  • Enkele voorbeelden van fresco's uit de vroege renaissance met voorstellingen van contemporaine modieuze kleding:
    • Benozzo Gozzoli, Optocht van de drie koningen, Italia: Firenze: Palazzo Medici–Ricardi: Cappella dei Magi (1459–1460 gt).
    • Andrea Mantegna, fresco's die Ludovico Gonzaga met familie en hovelingen voorstellen, Italia: Mantova: Palazzo Ducale: Castello di San Giorgio: Camera degli Sposi (1465–1474 gt).
    • Pietro ‘Perugino’ Vannucci, De overhandiging van de sleutel aan Petrus (“Conturbatio Iesu Christi Legislatoris”), Italia: Roma: Musei Vaticani: Cappella Sistina (1481–1482 gt).

Alternatieven voor ‘Christoffel Columbus’: Christopher Columbus / Christoph Kolumbus / Christophe Colomb / Christophorus Columbus / Cristóvão Colombo / Cristóbal Colón / Cristoforo Colombo

Actieve bestanddelen: xhtml, css, kiss, metadata, ©