Reportret

Galerij van gereconstrueerde portretten


Gemaakt: 2004
Gepubliceerd: 2004


Het gereconstrueerde portret van Laozi

Laozi

Hij heette oorspronkelijk ‘Li Er’ en werkte als archivaris aan het hof van een monarch uit de heersende Zhou-dynastie. Maar hij werd alom bekend onder de naam ‘Laozi’, wat zoveel betekent als ‘Oude Meester’. Want Laozi (*604–†531 vgt) was vooral filosoof en hij schreef Daodejing (= ‘Boek over de weg en de deugd’). Laozi geloofde dat het beter was zich spontaan aan te passen aan de omstandigheden van het leven dan te forceren, zich zorgen te maken, of te proberen ergens greep op te krijgen. Hij maakte duidelijk onderscheid tussen kennis en wijsheid en hij hechtte grote waarde aan eenvoud, integriteit, mededogen, en bescheidenheid. Zijn advies was te leven volgens wu wei (= ‘zonder streven’), zoals meebuigend riet in de wind. Of, zoals Laozi dat zelf formuleerde: “Wat meegeeft, zal heel blijven. Wat buigt, zal zich rechten. Handel zonder streven en niets zal uit evenwicht zijn” (Daodejing, fragmenten uit hoofdstuk 22 en hoofdstuk 3). Hij sleet zijn laatste dagen in afzondering. De ideeën van Laozi zouden als volksreligie en politieke theorie — onder de noemer ‘Daoïsme’ — grote, blijvende invloed hebben op de Chinese geschiedenis.

Hoe moeten we ons het uiterlijk van Laozi voorstellen? De geschreven bronnen zwijgen hierover volledig. De vroegste schilderingen uit China waarop mensen enigszins natuurgetrouw zijn afgebeeld dateren uit de derde en tweede eeuw vgt. Het beeld van Laozi moet daarom helemaal uit aannames worden opgebouwd. Hij werkte als ambtenaar aan het hof van de toenmalige hoogste machthebber van China. Laozi behoorde dus tot de bovenlaag van de Chinese samenleving en in grote lijnen lijkt de mode van deze bovenlaag sinds die vroege afbeeldingen tot het einde van de negentiende eeuw gt vrij constant te zijn geweest. We kunnen daarom redelijk veilig aannemen dat Laozi, zoals te zien is op de vroegste schilderingen, een lang gewaad droeg dat het lichaam helemaal bedekte, met lange, wijde mouwen. Waarschijnlijk had hij lang haar dat in een knotje was samengebonden, mogelijk in combinatie met een klein hoofddeksel. Er zijn geen directe aanwijzingen dat Laozi een baard of snor droeg.

Welke stijl was algemeen gangbaar in de tijd van Laozi? Uit het China van de zesde eeuw vgt zijn maar weinig kunstvoorwerpen bewaard gebleven. Wel is duidelijk dat Laozi in een tijd leefde waarin de manier van afbeelden aan het veranderen was (overigens in tegenstelling tot de genoemde wijze van kleden, of de schrifttekens bijvoorbeeld) — in het tijdperk dat tegenwoordig Dong Zhou (= ‘Oostelijke’ Zhou) wordt genoemd. Strakke, symmetrische, en geometrische decoraties maakten geleidelijk plaats voor spontane, expressieve, of juist realistische uitingen. Het is veelzeggend dat juist in deze periode het penseel als gereedschap en zijde als ondergrond in gebruik raakten, terwijl tot dan toe brons, jade, en hout de basismaterialen waren. Los van deze ontwikkeling is het duidelijk dat bij de filosofie van Laozi alleen een eenvoudige, soepele stijl zonder versieringen past. Eigenlijk moet ook deze contemporaine stijl — net als het uiterlijk van Laozi — geheel worden uitgevonden, weliswaar geïnspireerd door latere voorbeelden.

De volgende details zijn in het gereconstrueerde portret opgenomen. De vorm van het gezicht, het kapsel, het geplooide gewaad, en de manier waarop Laozi op zijn stok leunt, zijn ontleend aan één of meer van de vroegste schilderingen. Deze laten ook meer dan eens de haast abstracte uiteinden van de kleding zien. De stijl is sober en bestaat enkel uit zwarte lijnen, zonder kleur of grijstonen. De lijnen zijn enigszins expressief doordat de dikte sterk varieert. Laozi is in zijaanzicht weergegeven, zonder diepte, omdat deze manier van afbeelden in zijn tijd nog de meest gebruikelijke moet zijn geweest.


Heeft u een voorstel of opmerking naar aanleiding van deze reconstructie? Elk commentaar is zeer welkom.


Bronnen

  • Laozi, Daodejing (Zhongguo ca. 550 vgt). De letterlijk betekenis van de titel is ‘weg deugd boek’. De tekst bestaat uit 81 korte, dichterlijke hoofdstukken. Van Daodejing bestaan vele verschillende vertalingen en interpretaties doordat de tekst voor meer dan één uitleg vatbaar is. De originele, Chinese tekst van de aangehaalde citaten luidt “Qu ze quan, wang ze zhi. Wa ze ying, bi ze xin” (uit hoofdstuk 22) en “Wei wu wei, ze wu bu zhi” (uit hoofdstuk 3). De beste niet-Chinese tegenhanger van wu wei is misschien wel no spang (= ‘geen spanning’, ‘maak je niet druk’) in het Sranan.
  • Voorbeelden van de vroegste schilderingen in de Chinese kunst waarop mensen enigszins natuurgetrouw zijn afgebeeld:
    • Schildering op zijde met de voorstelling van een vrouw en een feniks, Zhongguo: Changsha: Hunan Provincial Museum (Zhongguo 3e eeuw vgt). De schildering werd in 1949 gt gevonden in een graf in de buurt van de stad Changsha.
    • Schildering op zijde met een afbeelding van een man die vergezeld wordt door een draak, feniks, en vis, Zhongguo: Changsha: Hunan Provincial Museum (Zhongguo 3e eeuw vgt). De schildering stelt mogelijk een overleden edelman voor, tijdens diens reis naar de hemel. Het werd ontdekt in een graf in de buurt van Changsha.
    • T-vormig, beschilderd zijden vaandel (feiyi), Zhongguo: Changsha: Hunan Provincial Museum (Zhongguo ca. 168 vgt). Het vaandel werd in 1972 gt aangetroffen in het graf van een edelvrouw, in tombe 1 van grafheuvel Mawangdui, bij de stad Changsha. Het is ongeveer 2 m. lang en bevat scenes uit het leven van de edelvrouw en het hiernamaals, met voorstellingen van mensen, vogels, slangen, draken, en andere wezens.
    • Beschilderde tegels, usa: Boston: Museum of Fine Arts, 25.10 (Zhongguo 1e eeuw vgt). Op deze tegels — ontdekt in 1915 gt bij Luoyang — zijn leden van een lokale hofhouding weergegeven met expressieve penseelstreken.

Alternatieven voor ‘Laozi’: Lao Zi / Laotzu / Lao-tzu / Lao Tzu / Laotsu / Lao-tsu / Lao Tsu / Laotze / Lao-tze / Lao Tze / Laotse / Lao-tse / Lao Tse.

Actieve bestanddelen: xhtml, css, kiss, metadata, ©